Bruinehaar is een buurtschap in de provincie Overijssel, in de streek Twente, gemeente Twenterand. T/m 2000 gemeente Vriezenveen.
Bruinehaar heeft, in tegenstelling tot de meeste andere buurtschappen in ons land, een eigen postcode (7675) en plaatsnaam in het postcodeboek en is daarmee een formele ‘woonplaats’. Dat komt vermoedelijk omdat de buurtschap in een NO uithoek van de voormalige gemeente Vriezenveen ligt.
In de praktijk is de buurtschap een tweelingdorp samen met buurdorp Langeveen. De kernen delen veel voorzieningen en organiseren veel activiteiten gezamenlijk. Er wordt dan ook vaak gesproken van Langeveen-Bruinehaar. Maar omdat Langeveen in een andere gemeente ligt (Tubbergen), kan het formeel geen tweelingdorp worden (een postcode mag maar bij 1 gemeente horen).
De buurtschap is niet dichtbebouwd genoeg voor een ‘bebouwde kom’ en heeft daarom geen blauwe maar witte plaatsnaamborden.
De naam Bruinehaar:
In het Nedersaksisch
Broenehaar.
Oudere vermeldingen
1748 Bruine Haar, 1780 de Broenehaer.
Naamsverklaring Bruinehaar:
Samenstelling van bruin (kleur) en haar ‘zandige heuvelrug’. Vergelijk ook Witharen. Even over de grens ligt De Striepe, waar de buurtschap geografisch één geheel mee vormt, 1441 de bruner Stripe ‘bruine streep, strook’.(1)
Ligging
-De buurtschap Bruinehaar ligt NO van Vriezenveen en Westerhaar-Vriezenveensewijk, ZO van Kloosterhaar en Sibculo en grenst in het N aan Duitsland en in het O aan het dorp Langeveen. De grens tussen de gemeenten Twenterand en Tubbergen loopt tussen de buurtschap en het dorp Langeveen door.
Bij de buurtschap ligt een ‘driestrekenpunt’: N van de buurtschap ligt aan de Duitse grens grenssteen nr. 99, die in 1770 is geplaatst om de grens aan te geven tussen het graafschap Bentheim en de streken Salland en Twente.
Bruinehaar is met ca. 25 meter boven NAP de hoogstgelegen plek van de voormalige gemeente Vriezenveen.
Statistische gegevens Bruinehaar
In 1840 omvat de buurtschap Bruinehaar 11 huizen met 80 inwoners. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 60 huizen met ca. 150 inwoners.
Geschiedenis Bruinehaar
De nederzetting Bruinehaar is geleidelijk ontstaan sinds begin 18e eeuw, met aanvankelijk slechts een handvol boerderijen. De inwoners bestonden aanvankelijk van de landbouw, veeteelt en vervening (turfwinning). Rond 1780 krijgt de buurtschap een schooltje, waar ook kinderen uit de omliggende dorpen De Pollen en Kloosterhaar naartoe gaan. De buurtschap groeit en in 1873 krijgt het een groter schoolgebouw, dat tevens dienst gaat doen als kerk. Tegenwoordig is het pand in gebruik als dorpshuis.
Bruinehaar is van oorsprong een boerengemeenschap en het naastgelegen dorp Langeveen (gem. Tubbergen) een veenkolonie. Tegenwoordig zal daar minder van te merken zijn, maar vroeger was er kennelijk sprake van duidelijke standsverschillen tussen beide soorten populaties. In 1850 waren er namelijk plannen om de buurtschap bij de gemeente Tubbergen te voegen, omdat het daar kerkelijk al sinds jaar en dag onder viel en de opkomst van het naburige dorp Langeveen voor samenvoeging leek te pleiten.
Maar de buurtschap voelde daar, ondanks haar ligging in een afgelegen uithoek van de voormalige gemeente Vriezenveen, niets voor, en het gemeentebestuur van Vriezenveen reageerde als volgt op de plannen: “De bevolking van Bruinehaar bestaat uit landbouwers die alle verdere aanraking met de nabij gelegen nieuwe kolonie Langeveen willen vermijden, welke bewoners uit alle oorden samengestroomd, zich voor een groot gedeelte onledig houden met smokkelen en tengevolge daarvan in een zeer onzedelijke en verwilderde toestand verkeren en steeds lastige naburen zijn.” Het zal je maar gezegd worden… Deze brief is blijkbaar afdoende geweest. Nadien is er niet meer over beoogde annexatie gepraat. (2)
Vandaag de dag kunnen de kernen het wél goed met elkaar vinden en organiseren van alles gezamenlijk. En beschouwt men de kernen als tweelingdorp, zoals onder Status reeds beschreven. Wellicht valt er vandaag de dag wél wat voor te zeggen om de kernen samen te voegen en er ook formeel een tweelingdorp van te maken (a la Etten-Leur), maar dan zou dus óf Bruinehaar naar de gemeente Tubbergen moeten verhuizen óf Langeveen naar de gemeente Twenterand moeten verhuizen. Toevallig overigens dat ditzelfde fenomeen zich soortgelijk ook voordoet bij de Z buurkernen De Pollen (gem. Twenterand) en West-Geesteren (gem. Tubbergen).
Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van deze buurtschap, kun je terecht bij:
– Geschiedenis van Bruinehaar in de Canon van Vriezenveen.
– Geschiedenis van Bruinehaar op de site van Vereniging Oud Vriezenveen.
– Heemkundewerkgroep Bruinehaar, p/a secretaris G. Bosch, Oudehoeveweg 34, 7671 PJ De Pollen.
– In 2001 is het boekje ‘Buurtschap de Bruinehaar’ verschenen (uitgave van de lokale Heemkundegroep), met de geschiedenis en veel oude foto’s van de buurtschap.
Bezienswaardigheden Bruinehaar
– Bruinehaar heeft 1 rijksmonument, zijnde de boerderij op Gravenlandweg 17. In het kader van de ontginning van de ‘woeste gronden’ ten noorden van Vriezenveen liet boer Leenders 4 identieke boerderijen van het kop-romp-type aan de Gravenlandweg bouwen, waarvan de boerderij op nr. 17 nog in de meest oorspronkelijke staat verkeert. De boerderijen zijn in de periode 1938-1940 gebouwd in een voor het Interbellum karakteristieke bouwstijl, naar ontwerpen van de architect Timmerman. De boerderij is van architectuurhistorisch en stedebouwkundig belang: als voorbeeld van een ontginningsboerderij uit het interbellum; vanwege de bijzondere typologie; vanwege de uitwendige gaafheid; vanwege de beeldbepalende ligging, samen met de 3 andere boerderijen aan de Gravenlandweg.
– Bruinehaar heeft 3 gemeentelijke monumenten, zijnde de boerderijen op Driehoeksweg 9 en Striepeweg 3 en de grenspalen 97 / 98 / 99 aan de Striepeweg.
– De voormalige school en kerk uit 1873 is tegenwoordig in gebruik als Dorpshuis Bruinehaar (Gravenlandweg 18).
Jaarlijkse evenementen
– Volksfeest Langeveen – Bruinehaar (weekend in mei of juni).
Bron: www.plaatsengids.nl/bruinehaar